РАЗВАЖАННІ АБ ВЕРЫ

Вера як апора на Хрыста і як давер да Яго

     Вера з’яўляецца ўдзелам у жыцці Бога, адданасцю Яму як адзінаму Пану, а таксама імкненнем знайсці апору выключна ў Ім. Апора на Хрыста і цалкавітая адданасць Яму ўвасабляе наш поўны давер да Яго. Чалавек арыентаваны на пошук адчування бяспекі, на пошук апоры, гэта азначае, што ён скіраваны на давер. Яму патрэбна нейкая сістэма бяспекі, каб на нешта разлічваць, яму трэба нечаму ці некаму даверыцца. Пачуццё бяспекі — гэта асноўнае і найбольш элементарнае патрабаванне псіхікі чалавека. Недахоп яго — калі мы ў небяспецы ці калі ад нас забіраецца нейкая апора — становіцца прычынаю боязі. І менавіта гэтая боязь, якая ўзнікае ў нас, моцна прымушае нас імкнуцца да пачуцця бяспекі.

     Можна весці гаворку пра пошук апоры на штосьці і пра пачуццё бяспекі ў матэрыяльным сэнсе — калі мы разлічваем на тое, што маем; гэта могуць быць, напрыклад, грошы, здольнасці, магчымасці, уменне. Можна таксама ўмацоўваць сваё пачуццё бяспекі ў асабістым сэнсе — гэта адбываецца тады, калі ў рэалізацыі нейкіх нашых планаў мы разлічваем на кантакты і адносіны паміж людзьмі. Пачуццё бяспекі ў матэрыяльным сэнсе вельмі часта звязана з нашымі планамі на будучыню. Псіхічна моцны чалавек спрабуе прадбачыць, што будзе ў будучыні, спрабуе ўбачыць нават яе падрабязнасці і імкнецца да ўсяго падрыхтавацца, каб не быць захопленым знянацку. Так ён хоча як бы авалодаць будучыняй, шукаючы ў гэтым апоры і пачуцця бяспекі.

     У нашым штодзённым жыцці такія пошукі пачуцця бяспекі адбываюцца пастаянна. Студэнт, які ідзе на экзамен, спадзяецца на сваю памяць, на тое, чаму здолеў навучыцца, або на свае здольнасці. Ён можа таксама спадзявацца на гэтак званы шчаслівы білет, але заўсёды будзе спрабаваць на нешта абаперціся — ці ў сэнсе матэрыяльным, ці ў сэнсе асабістым. Аднак усе нашыя сістэмы бяспекі з’яўляюцца недасканалымі і не могуць быць дасканалымі, бо яны грунтуюцца толькі на нашых планах і разліках, таму і падводзяць, а тады пачынаецца крызіс. Калі ты спадзяешся толькі на сябе ці на свае здольнасці, на тое, што ты маеш, або спадзяешся на людзей, з якімі ты звязаны, то раней ці пазней расчаруешся.

     Для таго, каб нашая вера была апораю на Хрыста і даверам Яму, мы павінны прызнаць, што толькі Ён з’яўляецца нашаю праўдзіваю бяспекаю. Цалкавіты давер да Хрыста, які выплывае з веры ў Яго Слова, — адзіны адпаведны адказ на Яго бязмежную любоў да нас.

Бог — адзіная апора

     Верыць — гэта азначае жыць, не спадзеючыся ні на каго і ні на што, акрамя Бога. Мы не можам абапірацца ні на адзін з Яго дароў — толькі на Яго самога, на Яго бясконцую моц і бясконцую любоў.

     У Святым Пісанні ёсць вельмі кранальная сцэна, калі Бог прыглядаўся да людзей, якія выходзілі са святыні і ахвяроўвалі грошы, кідаючы іх у скарбонку. Штохвіліны быў чутны звон падаючых манетаў, а недзе ўбаку сядзеў Езус Хрыстус з Апосталамі і назіраў за тымі, хто кідаў свае ахвяраванні. Нейкая ўдава ўкінула дзве малыя манеткі — адзін медны грош, а Пан кажа: «Яна ўкінула больш за ўсіх (…), укінула ўсё, што мела» (пар. Мк 12, 43–44). Мы можам захапляцца яе ўчынкам: яна аддала ўсё, у той час, калі багатыя давалі толькі з лішку. Аднак бачыць толькі сам учынак — замала. Трэба падкрэсліць, што ўдава, аддаючы ўсё, «асудзіла» сябе на смерць, таму што ў яе няма ўжо больш грошай і няма з чаго жыць. Яна сама парушыла сваю сістэму матэрыяльнай бяспекі. Адсюль здзіўленне самога Бога, выказанае ва ўрачыстых словах: «Сапраўды кажу вам: (...) Яна, будучы ў нястачы сваёй, укінула ўсё, што мела, увесь пажытак свой». Незразумелая вера гэтай жанчыны!

     Чалавеку, які пазбаўлены ўсяго, усёй сістэмы ўласнай бяспекі, застаюцца дзве магчымасці: упасці ў роспач ці цалкам даверыцца Богу. Менавіта такая павінна была быць вера гэтай удавы з Евангелля. Для яе Бог павінен быў быць усім, яе адзінаю апораю. З нашых сістэмаў бяспекі нас можа пазбаўляць Бог, але і мы таксама можам гэта рабіць. Тады мы актыўна ачышчаемся ад залежнасцяў. Так было і з евангельскай удавою — яна сама пазбавіла сябе ўсяго.

     Мы можам таксама гаварыць пра падобны цалкавіты давер удавы з Сарэпты, якая сустрэлася з Іллёй (пар. 1 Вал 17, 8–15). Яна мела дзіця, а ў краіне панаваў голад. Усе яе запасы — апошнія жмені мукі і апошнія кроплі алею. І вось у такой сітуацыі Ілля кажа ёй: «Зрабі невялікі праснак для мяне». Словы ўдавы пра тое, што гэта апошнія жмені мукі, нічога не змяняюць. Ілля паўтарае сваю просьбу: зрабі для мяне. Жанчына адказвае: «Вось збяру некалькі кавалкаў дрэва і пайду, згатую сабе і майму сыну. З’ямо гэта і памром». Гэта была сапраўды згода на смерць, бо разлічваць ёй ужо не было на што, нават на гэтую жменю ежы. Гэта Бог праз Іллю забраў ва ўдавы тую апошнюю рэшту ежы, якая давала ёй яшчэ пэўнае пачуццё бяспекі. Цяпер у яе не было ўжо нічога.

     Што Пан Бог робіць з такімі людзьмі? Біблія гаворыць, што потым гэтай мукі пачало прыбываць, нягледзячы на тое, што ўдава гатавала пасілкі, ёй пастаянна хапала яе, так было і з алеем. Удава і яе дзіця не памерлі. Бог не можа пакінуць чалавека, які, давяраючыся Яму цалкам, сам ачышчаецца ад мамоны і адрываецца ад сістэмы бяспекі, якая знішчае яго веру. Бог з захапленнем пазірае на цуд чалавечай веры, асабліва той даверлівай, дзіцячай, якая вызначаецца гатоўнасцю аддаць усё. Чалавек такой веры зможа сказаць: Божа, калі такая ёсць воля Твая, то я гатовы нават памерці, бо веру, што Ты мяне любіш. Так глыбокая вера нараджае святых.

     Калі маці Тэрэза з Калькуты, якая хацела апекавацца людзьмі, што паміралі каля святыні багіні Калі ў Калькуце, пакідае кляштар індыйскіх сясцёр ларэтанак, яна, безумоўна, мае нейкія рэчы і крыху грошай. Аднак у хуткім часе ўсё гэта яна раздасць паміраючым. А што ж потым? Калі наступае вечар, то застаецца, па сутнасці, адно: Пане Божа, калі Ты хочаш, то я памру. У Індыі, у Калькуце, няма каму ёй дапамагчы, бо там, хутчэй, абыякава глядзяць на паміраючых. Праз прызму індуізму і закон кармы гэты стан прымаецца амаль за норму. Той, хто вызнае індуізм, скажа, што калі ты паміраеш галоднаю смерцю, то значыць, ты заслужыў гэта. Калі памрэш ад голаду, то пазней, пасля смерці, у наступным увасабленні, ты народзішся ў лепшай экзістэнцыі.

     Маці Тэрэза з Калькуты ўсведамляла, што можа не знайсці нікога, хто захацеў бы ёй дапамагчы. Аднак яна адначасова верыць, што пры ёй ёсць Бог, і з гэтага часу яна будзе абапірацца толькі на Яго. Школаю веры і школаю святасці Маці Тэрэзы з Калькуты стануць дні і вечары, калі, усё раздаўшы, яна засынала з тою страшэннаю стомаю і веданнем, што на заўтрашні дзень у яе няма нічога ні для сябе, ні для пары кандыдатак у сваю супольнасць, ні для таго натоўпу паміраючых, якім патрэбна дапамога. Няма анічагуткі. У такой сітуацыі адсутнасці якіх-небудзь матэрыяльных дабротаў нараджаецца маці Тэрэза з Калькуты, тая, на якую свет глядзеў з пашанаю і прызнаннем. Гэта чалавек, які верыць, верыць аж да шаленства, чалавек, які прайшоў нялёгкую школу здабывання веры ў сітуацыях, калі з чалавечага пункту гледжання не было на што абаперціся. Калі руйнуецца ўся сістэма нашай беспекі, нам застаецца на выбар ці роспач, ці вера — або жахлівая роспач, або гераічная вера.

     Калі ў табе не будзе шаленства веры і калі ты не будзеш верыць да рэшты шалёнай любові Бога да цябе, то ты пастаянна будзеш рухацца па шляху веры, як чарапаха, або будзеш адступаць назад. Будуючы сістэму чалавечых падстраховак, ты не ўзрастаеш у веры. Твая вера паглыбіцца толькі тады, калі ты зразумееш, што толькі Пан Бог можа быць для цябе адзінаю апораю і адзінаю гарантыяй. Ён усё ж такі мае права на тое, каб ты аддаў Яму ўсё, усё ў сэнсе даверу.

     З пункту гледжання веры гэта вельмі добра, што часам апора знікае ў цябе з-пад ног, бо з гэтым звязана ласка. Ты не можаш абапірацца ні на што, акрамя Бога, на ніякі з Яго дароў, на ніякі знак Ягонай прысутнасці.

     У Старым Запавеце гаворыцца пра бітву ізраэльцянаў з філістымлянамі, у выніку якой, пасля паражэння Ізраэля, каўчэг запавету трапіў у рукі непрыяцеля. У 1-й Кнізе Самуэля чытаем: «Філістымляне сабраліся на вайну супраць Ізраэля. Ізраэль таксама вырушыў на бітву супраць філістымлянаў. І размясцілі стан каля Абэнэцэра. Тым часам філістымляне прыбылі ў Афэк і выстраіліся супраць Ізраэля. І разгарнулася бітва, і быў разбіты Ізраэль філістымлянамі, якія забілі на полі бітвы каля чатырох тысяч чалавек. Калі вярнуліся людзі ў лагер, старэйшыя Ізраэля казалі: «Чаму Пан дазволіў разбіць нас сёння перад філістымлянамі? Возьмем да сябе з Сілома каўчэг запавету Пана, каб ішоў сярод нас і вызваліў нас ад рукі непрыяцеляў нашых. І паслаў народ у Сілон, і прынеслі адтуль каўчэг запавету Пана Магуццяў, які сядзіць на херубімах. І былі з каўчэгам запавету Пана два сыны Элія, Офні і Фінхас. Калі прынеслі каўчэг запавету Пана ў стан, увесь Ізраэль узняў вялікі крык, задрыжэла зямля. І пачулі філістымляне шум крыку, і казалі, што гэта за шум моцнага крыку ў лагеры габрэяў? (...) І спалохаліся філістымляне, кажучы: «Бог наведаў стан! І бедавалі са словамі: гора нам!» (пар. 1 Сам 4, 1–8). І вось эпілог гэтай падзеі: «Змагаліся філістымляне і разбілі Ізраэль, так што кожны ўцякаў да палаткі сваёй. І параза іх была вельмі вялікая: з ізраэльцянаў палегла трыццаць тысяч пяхоты. Каўчэг запавету быў захоплены, а два сыны Элія, Офні і Фінхас загінулі» (пар. 1 Сам 4, 10–11).

     Узнікае пытанне, чаму ізраэліты пацярпелі такую вялікую паразу. Яны ж, просячы прынесці каўчэг запавету, які быў знакам прысутнасці Бога сярод іх, і звязваючы з ім надзею на перамогу, хацелі абаперціся на Яго. Як разумець той факт, што ізраэльцяне, нягледзячы на тое, што стараліся абаперціся на Бога, панеслі паразу і што менавіта тады забралі ў іх каўчэг — знак асаблівай прысутнасці Бога?

     Гэты тэкст вельмі важны, бо ён дае нам магчымасць глыбей зразумець, што гэта азначае — спадзявацца выключна на Бога: каўчэг запавету гэта не Сам Бог, гэта толькі знак Яго прысутнасці. Ізраэльцяне дапусцілі своеасаблівае маніпуляванне гэтым асаблівым Божым знакам. Эпоха Суддзяў — гэта, хутчэй, змрочны перыяд у гісторыі выбранага народу. Мы ведаем, што ў жыцці ізраэльцянаў тварылася шмат зла, таксама і ў жыцці двух сыноў Элія, якія «не ведалі Пана» (пар. 1 Сам 2, 12). У гэтым кантэксце біблейскі тэкст паказвае нам, як ізраэльцяне, якія не зважаюць на Пана, маніпулююць знакам прысутнасці Бога. Яны думаюць, што пасля таго як прывязуць каўчэг запавету, перамога наступіць сама сабою. Тым часам, верыць — азначае абапірацца не на якісьці Божы дар, не на нейкі знак Яго прысутнасці, а толькі на Яго самога, на Яго моц і любоў. І гэтаю моцаю і любоўю нікому не ўдасца маніпуляваць.

     Падобнае сталася з святыняю, якая таксама была для выбранага народу такім асаблівым знакам прысутнасці Бога і якая была зруйнаваная, бо гэта не яна павінна была стаць пастаяннаю апораю для выбранага народу. Бог заклікаў гэты народ да апоры, якая выплывае з веры, апоры выключна на Яго.

 Ксёндз Тадэвуш ДАЙЧЭР