|
Еднасць святых Вера ў еднасць святых лучыцца ў вызнанні веры з вераю ў Духа Святога і ў Касцёл: «Веру ў Духа Святога, святы Касцёл каталіцкі, еднасць святых…» Еднасць святых - гэта рэчаіснасць, звязаная з Касцёлам і з дзеяннем Духа Святога. У мовах старажытнага Касцёла - грэцкай і лацінскай - гэты выраз меў два сэнсы: як вызнанне супольнага ўдзелу ў тым, што с в я т о е (удзел у Эўхарыстыі - Найсвяцейшым Сакрамэнце), і як вызнанне супольнасці, еднасці паміж сабою ўсіх «святых» - і тых, што стараюцца ў святасці жыць на зямлі, і тых, хто пэўны ўжо ў сваім паяднанні з Богам, церпяць за свае віны ў чысцы, і тых, цалкам святых - збаўленых у небе. Калі нашыя продкі ў старажытнасці вызнавалі ў веры «еднасць святых», то мелі на ўвазе перш за ўсё паяднальны агульны для ўсіх вызнаўцаў Езуса Хрыста ўдзел у тым, што святое, - у Эўхарыстыі. Мы сёння маем на ўвазе перш за ўсё нашу лучнасць і еднасць з церпячымі ў чысцы і са збаўленымі ў небе. Молімся за памерлых, просім заступніцтва святых і перакананыя, што не толькі святыя, але і нашыя памерлыя блізкія, хоць бы яны і праходзілі праз чысцец, дзейсна дапамагаюць нам. Такім чынам, нягледзячы на смерць, што ў пэўнай ступені нас раздзяляе, мы, дзякуючы жыццю, якое атрымліваем у Хрысце, усе яднаемся між сабою. Зрэшты, абедзве версіі «еднасці святых» звязаны паміж сабою. І ўдзел у Эўхарыстыі ўсіх хрысціянаў, дзе б на свеце яны ні жылі, і лучнасць вызнаўцаў Хрыста на зямлі са сваімі братамі ў чысцы альбо ў небе - гэта знак іх еднасці ў Хрысце і форма іх жыцця ў Касцёле, форма жыцця Касцёла. А таксама - адно і другое здзяйсняюцца сілаю Духа Святога, які пастаянна спасылае на Касцёл умілаваны Пан. Сілаю Духа Святога хлеб і віно становяцца «святымі», г.зн. становяцца Целам і Крывёю Панскаю; сілаю Духа Святога вызнаўцы Хрыста становяцца адным Яго Целам, якое будуецца не толькі на зямлі, але і ў вечнасці. Адсюль і агульнае (паяднанае) вызнанне веры: «Веру… у Духа Святога, святы Касцёл каталіцкі, еднасць святых…» Найсвяцейшая Панна Марыя адразу пасля заканчэння свайго зямнога жыцця была з душою і целам узята на неба. Такая наша вера. Божае Аб'яўленне, здаецца, нічога не гаворыць пра канец Яе жыцця: ці была Яна захавана ад самой смерці, ці таксама, хутчэй, прайшла праз яе, могучы і такім чынам з'яднацца са сваім Сынам, які на крыжы аддаў жыццё ў рукі Айца. Калі Яна прайшла праз смерць, то не зведала яе вынікаў. Было гэта хутчэй сном, з якога Маці Божая тут жа абудзілася ў хвале свайго Сына: уваскрослая і ўнебаўзятая. Адна адзіная заслужыла адразу поўную хвалу, у той час як усе мы, дзеці Адама, вяртаемся ў зямлю, з якой былі ўзятыя. Будучы прахам - у прах ператвараемся, чакаючы адкуплення нашых целаў і ўсеагульнага ўваскрэсення ў дзень паўторнага і канчатковага прыйсця Пана. Вера ва ўнебаўзяцце Найсвяцейшай Марыі Панны - гэта вера ў Яе ўдзел у таямніцы смерці і ўваскрэсення Хрыста. Першая запаведзь збаўлення, звязаная з першым грахом, абвяшчала, што перамогу над шатанам, які давёў чалавека да граху і наклікаў праз тое на яго смерць, атрымае «жанчына і яе патомства». Езус, Сын Марыі, перамагае шатана і вызваляе чалавека з няволі граху і смерці. Здзейсніўшы адкупленне, Ён, у хвале, займае сваё месца праваруч Айца. Марыя, пакліканая, каб быць Маткаю Езуса, спадарожнічае Яму ў справе збаўлення так, як дазваляюць і наказваюць Ёй вера і любоў. Яна - першая са збаўленых, першая з вызваленых сваім Сынам. З прычыны будучага Божага мацярынства Яна была захаваная ад першароднага граху - беззаганна пачатая. Пасля заканчэння жыцця Марыя была ўзята на неба, у хвалу Сына. Так у Ёй выяўляецца здзейсненае Езусам збаўленне - вызваленне з няволі граху і з няволі смерці. Так выяўляецца Яе асабісты ўдзел у перамозе Езуса над грахом і смерцю. Унебаўзяцце Найсвяцейшай Панны Марыі - гэта таксама і Яе ўдзел у таямніцы Касцёла. Яна належыць да супольнасці вызнаўцаў свайго Сына - першая, што ў Яго паверыла, прымаючы анёльскае звеставанне. Таму Марыя належыць да Касцёла і разам з тым Яна яго Маці і прыклад. Яна - прыклад святасці і прыклад супрацоўніцтва з Хрыстом для збаўлення свету. Унебаўзятая - «вобраз і пачатак Касцёла, які павінен асягнуць паўнату сваю ў будучых вяках» і «пакуль не надыдзе дзень Панскі, Яна свеціць Божаму люду як знак надзеі і суцяшэння» (КК 68). Хрысціяне на Усходзе і на Захадзе выяўляюць сваю нястомную веру ва ўнебаўзяцце Найсвяцейшай Панны Марыі, адзначаючы са старажытных часоў прысвечанае гэтай таямніцы свята. У 1950 годзе папа Пій ХІІ урачыста акрэсліў каталіцкую веру ва ўнебаўзяцце Найсвяцейшай Марыі Панны. Найсвяцейшая Панна Марыя - Маці Езуса Хрыста-Збавіцеля. Евангелле ад св. Лукі дазваляе меркаваць, што з вераю прымаючы анёльскае звеставанне, з самага пачатку Марыя разумела, што Яе Сын будзе Збавіцелем свету. Імя Езус, якое Марыя павінна даць свайму Сыну, азначае: Яхвэ ёсць збаўленнем. Прадказанне, што Бог дасць Яму трон Яго айца Давіда, і што валадарству Яго не будзе канца, указвае на тое, што будзе Ён - як нашчадак Давіда і валадар навекі - чаканым Месіяй. З такою ж самаю вераю, з якою прымае Марыя звеставанне, становячыся Маткаю Божага Сына, спадарожнічае Яна свайму Сыну ў выкананні Яго збаўчай місіі. «Праз веру Маці ўдзельнічае ў смерці Сына, і смерць гэта адкупленчая» (Ян Павел ІІ, энц. пра благаславёную Марыю Дзявіцу… nr. 18). З крыжа чуе Яна Езусавы словы, якія як бы пацвярджаюць Яе мацярынскую сувязь з тымі, за каго Езус аддаў жыццё, з Яго вучнямі і з усімі людзьмі: «Гэта сын Твой» (Ян 19, 26). Марыя, якая з вераю і любоўю стала Маткаю Збавіцеля, не можа не адчуваць сябе звязанаю тою самаю вераю і любоўю з тымі, за каго Яе Сын аддаў жыццё. Яна не можа не быць і іх Маткаю. І таму няма нічога дзіўнага ў тым, што Марыя знаходзіцца сярод вучняў Езуса, якія чакаюць абяцанага ім Духа Святога, і прымае разам з імі Яго спасланне. «Прысутная ў таямніцы Хрыста як Маці, Яна становіцца, па волі Сына і праз дзеянне Духа Святога, прысутнаю ў таямніцы Касцёла. Гэта ўсё тая ж мацярынская прысутнасць…» (з цытаванай вышэй энцыклікі nr. 24). Узятая на неба Марыя працягвае прысутнічаць у гісторыі Касцёла і свету… Касцёл выяўляе сваю веру ў Яе мацярынскую апеку, называючы Яе «Заступніцаю, Дапаможніцаю, Памочніцаю, Пасрэдніцаю» (КК 62). Найглыбейшая і паўсюдная ў хрысціянскай традыцыі на Усходзе і на Захадзе вера, што Маці Збавіцеля - гэта і наша Маці і Заступніца, праяўляецца ў незлічоных малітвах, абразах і месцах, дзе Яе ўшаноўваюць і моляць аб дапамозе і заступніцтве. Пры ўсім тым зразумела, што Яна - наша Маці і дзейсна заступаецца за нас, дзякуючы таму, што з'яўляецца Маткаю Езуса Хрыста, адзінага Збавіцеля, а таксама, што Яна з мацярынскаю любоўю вядзе нас сваёю апекаю да Езуса, гэтаксама як у Кане Галілейскай, калі сказала слугам: «Зрабіце ўсё, што вам скажа» (пар. Ян 2, 5). Хрысціянін не можа думаць пра смерць інакш як у святле смерці Езуса Хрыста. Смерць Езуса Хрыста на крыжы была працягам усяго Яго жыцця і пасланніцтва. Ён з тою самаю паслухмянасцю і любоўю прыняў смерць, як паслухмяна і аддана абвяшчаў у любові Айца, як абвяшчаў надыход Валадарства Божага. «Ніхто не адымае ў мяне жыцця, але Я сам аддаю яго» (пар. Ян 10, 18). Смерць для чалавека - не адно толькі факт біялагічны. Яна - факт чалавечы - акт асобы, якая згодна са сваім ўсведамленнем, ахоплівае ўсё сваё жыццё і вызначае адносіны да ўласнай смерці. Ян Павел ІІ сказаў пра айца Максіміліяна Кольбэ: «Ён не памёр, ён аддаў жыццё за брата». Смерць Езуса мела збаўчы характар. Усе людскія цярпенні, фізічныя і маральныя, якія ўзніклі па ўласнай прычыне і звязаныя з сацыяльным ублытваннем чалавека, таксама і смерць з усім яе ходам і вынікамі - гэта, як вучыць Святое Пісанне, - плод граху. Сын Божы прыняў «постаць слугі» - чалавека, падданага цярпенню і смерці. Хоць быў Ён «архісвятаром без граху», стаў «паслушны аж да смерці, і смерці крыжовай», каб стаць ахвяраю за грахі ўсіх. Цярпенне, а перадусім смерць чалавека, можа стаць, і становіцца ў еднасці з цярпеннямі і смерцю Езуса, з Яго паслухмянасцю і любоўю - шляхам збаўлення свету. Езус, паслухмяны да смерці, быў умілаваны Айцом: Ён уваскрос. Смерць і ўваскрэсенне, г.зн. смерць і перамога над ёю, сталі ў Хрысце чымсьці адным. Смерць - гэта фініш людскога пілігрымавання, але разам з тым яна - нараджэнне, уваход у новае, вечнае жыццё, у быццё дзяцей Божых, сабраных у доме Айца. Таму мы кіруемся не да смерці, але да жыцця. Каб растлумачыць веру ў існаванне чысца, г.зн. у мажлівасць пасмяротнага ачышчэння, трэба звярнуцца да сведчання Святога Пісання аб малітве за памерлых і да старажытнай традыцыі. У Кнізе Макабэяў ёсць пахвала Юду, правадыру ізраільцянаў, за тое, што ён паклапаціўся пра малітвы і складанне перапрашальнай ахвяры за забітых, «каб яны былі ачышчаныя ад граху» (2 Мак 12, 45). Сведкам традыцыі можа быць святы Аўгустын (ІV-V ст.), які ў сваёй «Споведзі», успамінаючы смерць маці, святой Монікі, піша пра яе просьбы маліцца за яе пасля смерці і пра існуючы ў Касцёле звычай малення за памерлых. А таму трэба маліцца за памерлых, паколькі малітва можа ім дапамагчы. Пры жыцці чалавек на кожным кроку стаіць перад неабходнасцю выбару дабра альбо зла, веры альбо нявер'я, любові да бліжняга альбо эгаізму. У выніку ён можа дайсці да паўнаты дабра, веры, любові так, што смерць стане для яго хвілінаю паяднання з Богам. Можа таксама напрыканцы жыцця дайсці да канчатковага пратэсту супраць Бога і ў выніку - да асуджэння. І ў адным і ў другім выпадку малітва за памерлых не была б апраўдана: збаўленым яна непатрэбная, асуджаным не магла б ужо дапамагчы. Але чалавек увогуле не вельмі паслядоўны. Ён не ідзе прамою дарогаю. Дабро ў яго ўчынках перамешана са злом, вера з нявер'ем, любоў з эгаізмам… Калі ён у хвіліну смерці звяртаецца да Бога, то сумленне яго можа гнясці не за адзін не да канца адпакутаваны грэх альбо не за адну непераадоленую загану. Малітва за памерлых пераконвае, што хоць пасля смерці навяртанне ўжо немагчымае, г.зн. зварот да Бога, увераванне ў Яго, але ёсць яшчэ мажлівасць адпакутаваць за грахі ўжо адпушчаныя і ачысціцца з недахопаў. Гэты працэс духовага ачышчэння пасля смерці менавіта й называецца чысцам. І толькі вера ў магчымасць гэтага пасмяротнага ачышчэння абгрунтоўвае практыку малітваў за памерлых. Нашы малітвы могуць дапамагчы памерлым у гэтым ачышчэнні і прыспешыць хвіліну іх канчатковага збаўлення. Калі б не вера ў чысцец, малітвы за памерлых, якія з самага пачатку прысутнічаюць у хрысціянскай (і, зрэшты, не толькі ў хрысціянскай) традыцыі, былі б чымсьці невытлумачальным. Касцёл моліцца за памерлых і вучыць, што чысцец існуе. Але затое ён нічога не кажа пра характар ачышчальнага цярпення, якое ў тым стане спазнаюць памерлыя. Распаўсюджанае ўяўленне пра чысцовы агонь - гэта не што іншае, як вобраз і сімвал. У сімвале веры ёсць вызнанне, што Езус Хрыстус, які быў умілаваны Айцом і сядзіць праваруч Яго ў небе, «прыйдзе адтуль судзіць жывых і памерлых» (…) Калі Езус пасля свайго ўваскрэсення ўзышоў на неба, анёлы прадказалі апосталам: «Гэты Езус, узяты ад вас на неба, прыйдзе гэтаксама, як бачылі вы Яго ўзыходзячым на неба» (Дз 1, 11). Сінаптычныя Евангеллі падаюць Хрыстова прадказанне канца нашага свету і людской гісторыі. Тады гаворыць Езус: «і ўгледзяць Сына Чалавечага ідучы… з сілаю і славаю вялікаю» (Мц 24, 30). Гэтае паўторнае прышэсце Езуса ў хвале звязана з апошнім судом над усім чалавецтвам, бо «Айцец… увесь суд аддаў Сыну» (Ян 5, 22). Гэты «дзень Панскі», бо так называецца ў Лістах Апосталаў час другога прышэсця, «прыйдзе, як злодзей уначы» (пар. Фес 5, 2), неспадзявана. Ніяк нельга прадбачыць, калі гэта наступіць. «Пра дзень той ніхто не ведае, - абвяшчае Евангелле, - ні анёлы, што на небе, ні Сын, а толькі Айцец» (пар. Мк 13, 32). Упэўненасць у паўторным прышэсці Пана, упэўненасць у канцовасці нашай гісторыі і ў судзе Божым спалучаная з няведаннем пра час, у якім гэта станецца, вымагае трываласці і чуйнасці, да якой Езус заклікае сваіх вучняў: «Глядзіце, не спіце ды маліцеся, бо не ведаеце, калі прыйдзе час» (Мк 13, 33). Таму хрысціяне чакаюць не столькі канца свету альбо суда Божага, як прыйсця свайго Пана. Хрысціянская надзея - гэта не чаканне пэўных падзеяў, але чаканне Кагосьці: Таго, хто за нас памёр і ўваскрос, каму мы паверым і каго любім. Гэта чаканне Збавіцеля, які давядзе ў гэты дзень да канца справу свае любові і падданы яму свет перадасць Богу і Айцу, «каб Бог быў усім ва ўсіх» (пар. 1 Кар 15, 24. 28). І гэтаксама як нельга акрэсліць ані дня, ані гадзіны другога прышэсця, таксама нельга нейкім чынам сабе ўявіць, як усё тое станецца. Будзе гэта новае аб'яўленне Бога ў Езусе Хрысце, каб «зрабіць усё новае» (пар. Ап 21, 5), г.зн. адкрыць абсалютную навізну свету, прышчэпленую смерцю і ўваскрэсеннем Езуса. У літургіі хрысціяне выяўляюць сваю веру ў паўторнае прышэсце Пана і сваё радаснае чаканне Яго. Пасля перамянення, у эўхарыстычнай малітве вернікі ўсклікаюць: «Хрыстус памёр, Хрыстус уваскрос, Хрыстус вернецца ў хвале». Хрысціянін верыць у змёртвыхпаўстанне. Вера гэта адносіцца як да Хрыста, які пасля свае смерці на крыжы ўваскрос, так і да ўсіх людзей: «Усе, што ў магілах, пачуюць голас Сына Божага і выйдуць; тыя, што добрае чынілі, - на ўваскрашэнне жыцця, а тыя, што злое чынілі, - на ўваскрашэнне суда» (пар. Ян 5, 28-29). Вера ў змёртвыхпаўстанне - гэта вера ў жыццё ўсяго чалавека, з целам і душою ў будучым свеце, пасля перамогі над смерцю. Выраз з Апостальскага Сімвалу: «Веру… у ўваскрашэнне цела» азначае тое самае, што й словы з Нікейска-Канстанцінопальскага Сімвалу: «…і чакаю ўваскрашэння памерлых». «Уваскрашэнне жыцця» - лёс тых, што рабілі добрыя ўчынкі. Гэта будзе вечнае жыццё, у абсалютным шчасці, у хвале Езуса Хрыста: поўня жыцця. «Уваскрашэнне суда» - пасмяротны лёс тых, што рабілі злыя ўчынкі, лёс, які ў Святым Пісанні называецца цемраю (напр. Мц 8, 12) і другою смерцю (Ап 20, 14). Вера ў змёртвыхпаўстанне памерлых звязана з вераю ў змёртвыхпаўстанне Хрыста. «Хрыстус уваскрос першы». Гэта новы Адам, Галава адроджанай чалавечай сям'і. Дзякуючы Яму, Адзінароднаму Сыну Божаму, усе становяцца дзецьмі Божымі, якія, так як Ён, у Ім уваскрэснуць. «Бо, як у Адаме ўсе паміраюць», наследуючы грэх, што вядзе да смерці, «гэтак у Хрысце ўсе ажывуць», удзельнічаючы ў Яго перамозе над грахом і смерцю (пар. 1 Кар 15, 20-22). «Як уваскрэснуць мёртвыя?» (1 Кар 15, 35). Няма на гэта адказу, акрамя звароту да Божай моцы Езуса Хрыста. Святы Павел гаворыць пры гэтым аб перамене чалавека, хоць не толькі застанецца ён сабою, але як бы дойдзе да паўнаты самога сябе. З істоты слабой, смяротнай, залежнай ад патрэбаў цела, стане моцным, несмяротным, духовым… (пар. 1 Кар 15, 35-53). Уваскрослы чалавек вядзе за сабою ўвесь сусвет. «Неба новае і зямля новая» будуць Святым Местам, у якім Бог паселіцца разам з людзьмі. «І людзі будуць Ягонымі, і сам Бог будзе з імі, іхні Бог… і смерці ўжо не будзе…» (Ап 21, 1-4). Такая хрысціянская перспектыва жыцця і надзеі, якую выяўляе вера ў змёртвыхпаўстанне. Вечным жыццём называем канчатковую мэту, да якой чалавек быў пакліканы Богам; канчатковую сітуацыю, у якой чалавек павінен апынуцца. Іншымі словамі можна сказаць, што гэта збавенне, а больш папулярна - неба. Але найбольш адпаведнае і найбольш дакладнае азначэнне - вечнае жыццё. Чалавек лічыць жыццё істотным і галоўным сваім скарбам. Жыць - значыць існаваць, быць і менавіта быць такім, як належыць чалавеку. Жыць - гэта таксама мець усё неабходнае для жыцця; тое, што абараняе жыццё. Жыць - гэта адчуваць радасць і шчасце быцця, што часцей за ўсё дадзена ў супольным перажыванні з іншымі нейкай радаснай падзеі. Пагрозаю і супрацьлегласцю жыцця з'яўляецца смерць. Рызыкаваць жыццём, а тым больш аддаць жыццё за іншых лічыцца найвышэйшым актам, доказам гераізму і любові. Гаворачы пра «вечнае жыццё», мы маем на ўвазе чалавечае існаванне, якому нічога не пагражае, якое перажывае чалавек з максімальнаю інтэнсіўнасцю, існаванне ва ўсёй яго паўнаце. Паводле абяцання, якое нам дае Хрыстовае Аб'яўленне, такое існаванне асноўваецца на еднасці з Богам і еднасці ў Богу з усімі людзьмі. Жыццё вечнае - гэта ўдзел у жыцці самога Бога: Айца, Сына і Духа Святога. Гэта магчымасць бачыць і любіць Бога. Магчымасць пагружэння ў Яго. І, дзякуючы гэтаму, - сустрэча ў доме Айца і паяднанне з усімі іншымі дзецьмі Божымі. Езус гаворыць пра жыццё вечнае як пра вясельную гасціну, якую справіў Бог - Айцец і Валадар - свайму Сыну. Збяруцца на ёй за адным сталом усе збаўленыя. Вечнае жыццё - гэта жыццё ўсяго чалавека, істоты і духовай, і цялеснай. Прайшоўшы праз смерць, чалавек уваскрэсне. Так, як Хрыстус, і дзякуючы Хрысту. Гэта Ён нас уваскрэсіць у дзень апошні. Хрыстус называўся Жыццём. Ён - Жыццё, паколькі Ён Адзінародны Сын Божы. Жыццё гэтае аб'яўляецца ў Яго змёртвыхпаўстанні, а моцаю Духа Святога ахоплівае кожнага чалавека. Вера, надзея і асабліва любоў з'яўляюцца сёння ўдзелам у жыцці ўваскрослага Сына Божага. Жыццё вечнае - гэта не толькі абяцанне, але ўжо цяпер яно становіцца рэальнасцю. Знак яго і прадчуванне - Эўхарыстыя. Бо яна, па сутнасці, паяднанне ў Пану ўсіх Яго вызнаўцаў, святкаванне Яго ўваскрэсення, якое перамагло смерць. Асуджэнне, якое называюць пеклам, - гэта стан вечнай кары, супрацьлегласць жыццю вечнаму альбо небу. Евангеллі перасцерагаюць, што нявер'е ў Бога і непрыняцце Езуса Хрыста пагражаюць вечнаю згубаю. Той, хто не прымае Божага закліку да Яго валадарства, хто не будзе гатовы да прыходу Сына Чалавечага, хто не паслухае Яго закліку да навяртання - будзе ўкінуты ў цемру, дзе знойдзе «плач і скрыгат зубоў» (напр. Мц 14, 32). Хрыстус гаворыць пра апошні суд, што тыя, хто рабіў дабро кожнаму са сваіх «меншых братоў», тыя, хто служыў Яму самому, і займае валадарства, падрыхтаванае ім ад стварэння свету. Тыя ж, што былі абыякавыя да лёсу сваіх «меншых братоў», пойдуць «на муку вечную» (пар. Мц 25, 31-46). Святы Павел перасцерагае: тыя, хто дапускае распусту, нячыстасць, нянавісць, зайздрасць, п'янства, тыя, хто сее нязгоду, гоніцца за славаю - такія «валадарства Божага не ўнаследуюць» (пар. Гал 5, 19-21). Апакаліпсіс святога Яна ў сувязі з Божым судом, на якім кожны будзе асуджаны паводле сваіх учынкаў, гаворыць пра пагрозу «другой смерці», якая ўяўляецца як «возера агню» (пар. 20, 13-15). Таму існуе рэальная пагроза асуджэння як вечнай кары за адвяржэнне Бога. Аднак трэба добра разумець, што значыць адвяржэнне Бога і што значыць вечная кара. Адвяржэнэнне Бога ці адвяржэнне Яго Сына, Езуса Хрыста, - гэта адвяржэнне Божай любові. Хрысціяне вераць у Бога і пазнаюць Яго любоў, на якую чалавек павінен адказаць узаемнасцю, дзякуючы Аб'яўленню, дадзенаму ў гісторыі ізраільскаму народу, а ва ўсёй паўнаце - у Езусе Хрысце. Аднак кожны чалавек у той сітуацыі, у якой ён жыве, а ў рэшце рэшт, у сваім уласным сумленні, становіцца перад вераю ў Бога і Яго любоўю. Вера гэта можа па-рознаму выяўляцца, але заўсёды яна тая ж самая. Таму прымаюць альбо адпрэчваюць Божую любоў таксама тыя, што ніколі непасрэдна пра Хрыста не чулі. Пры тым прыняцце альбо адвяржэнне Бога праяўляецца перадусім ва ўчынках чалавека. Асуджэнне - гэта не кара ў сэнсе цярпення, якое Бог як бы прымусова наклаў на чалавека, які прагнуў бы збаўлення. Асуджэнне - вынік волі і ўчынкаў самога чалавека. Той, хто свядома адпрэчваў бы Бога, асуджаў бы пэўным чынам сам сябе, адмаўляючы сваё шчасце і жыццё, адзінаю крыніцаю якога з'яўляецца Бог, адыходзячы ў такім стане з гэтага свету, заставаўся б назаўсёды без Бога, паколькі пасля смерці навяртанне ўжо немагчымае. Таму цярпенне асуджэння грунтавалася б на дабравольным, трывалым адвяржэнні любові Бога, але тым самым на адвяржэнні адзінага і абсалютнага дабра чалавека. Абвяшчаючы існаванне пекла, г.зн. рэальную пагрозу вечнага асуджэння, Касцёл ніколі і ні пра каго не дазваляе меркаваць, што той альбо іншы чалавек асуджаны. Пра канец свету мы чытаем у Святым Пісанні ў Евангеллях, у Апостальскіх Лістах, у Апакаліпсісе… Пан Езус прадказвае сваё прышэсце ў хвале напрыканцы свету: «…Сонца змеркне і месяц не дасць святла свайго, і зоры спадуць з неба, і сілы нябесныя ўзварухнуцца… і ўгледзяць Сына Чалавечага ідучы на воблаках нябесных з сілаю і славаю вялікаю» (Мц 24, 29-30). Да гэтага далучаецца заклік чуваць «бо не ведаеце, у якую гадзіну Пан ваш прыйдзе» (Мц 24, 42). Падобна гаворыць і святы Пётр у Другім Лісце: «Прыйдзе ж дзень Панскі, як злодзей уначы, і тады нябёсы з шумам пройдуць, распаленыя стыхіі разбурацца… Мы ж чакаем, паводле Яго абяцання, новага неба й новае зямлі, на якіх праўда жыве». Далей ён заклікае старацца, каб Хрыстус застаў нас «неапаганенымі і без сказы» (2 П 3, 10-14). Таксама святы Ян у Апакаліпсісе бачыць «неба новае і зямлю новую, бо першае неба і першая зямля мінулі» (21, 1). Як бачым, Біблія не абвяшчае, што канец свету азначае знішчэнне зямлі, сонца, зораў так, як бы павінны застацца толькі адны душы на «тым» свеце. Канец свету азначае, хутчэй, канец нашага людскога свету, нашай людской гісторыі. Яна не з'яўляецца бясконцым працэсам і не вядзе самастойна да збаўлення. Яна ўзяла свой пачатак па волі Стварыцеля, які зрабіў чалавека па сваім вобразе, загадаўшы яму апрацоўваць зямлю і рабіць яе сабе падданаю (пар. Быц 1, 27-28), знайшла свой сэнс у Езусе Хрысце, Сыне Божым, і споўніцца, дзякуючы Яму, калі вернецца Ён у хвале. Разам з канцом людской гісторыі і паўсюдным уваскрашэннем перафармуецца таксама і матэрыяльны свет - «неба і зямля». Але не будзе ён знішчаны. Ён будзе існаваць далей, але гэта ўжо будзе «новае неба і новая зямля, на якіх жыве справядлівасць». Матэрыяльны свет, створаны для чалавека, дзеліць яго лёс. Сёння чалавек выціскае на ім пячатку свайго граху, барацьбы, несправядлівасці. З хвіліны ўмілавання чалавека свет будзе адноўлены, у ім паселіцца справядлівасць. Ён не перастане быць светам чалавека. Як і калі гэта адбудзецца? На такое пытанне няма адказу ў Святым Пісанні. Зрэшты, для кожнага чалавека канец свету наступае ў хвіліну яго смерці. Трэба быць гатовым у любую часіну, клапоцячыся пра справядлівасць. Пра святасць. |